Klejnot Polesia

Tytuł może sugerować, iż kolejny artykuł dotyczy drogich minerałów, rzadkich kamieni czy też bursztynu, który wkrótce może być eksploatowany w pobliżu PPN. Klejnotu Polesia nie kupicie jednak w żadnym sklepie jubilerskim. Co można więc uznać za klejnot, skoro nie jest to kamień szlachetny ani piękna ozdoba? Są rzeczy, których wartości wycenić się nie da. Przynajmniej nie tej ekonomicznej, jak w przypadku zasobów przyrodniczych, czystego powietrza, bioróżnorodności czy rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Artykuł ten traktuje o największej osobliwości Poleskiego Parku Narodowego – żółwiu błotnym.

Poświęćmy chwilę, aby zapoznać się z tym wyjątkowym stworzeniem. Nie będę rozpisywał się na temat systematyki, biotopu czy statystyki, przedstawię Wam kilka ciekawostek na jego temat. Żółwie to chyba najdłużej żyjące zwierzęta, występujące naturalnie na terytorium naszego kraju. Mogą osiągać wiek ponad 100 lat i to bez zaawansowanej opieki zdrowotnej.  

Żeby odróżnić samca od samicy, należy spojrzeć głęboko w żółwie oczy. Tęczówki samic mają widoczne jaskrawe, żółte plamy, podczas gdy tęczówki samców mają najczęściej piwny kolor. Innym sposobem na poznanie płci żółwia jest sprawdzenie jego plastronu, czyli dolnej części pancerza. Samce posiadają wklęśniecie na spodniej części skorupy. Domyślcie się sami dlaczego...Kolejną ciekawostką na temat żółwi jest to, że temperatura inkubacji determinuje ich płeć. Im cieplejsze lato, tym ze złoż wykluwa się więcej samiczek. 

Przez wiele lat żyłem w ogromnej nieświadomości. Żółwie kojarzyły mi się wyłącznie z egzotycznymi terenami. Zwierzęta te widziałem przede wszystkim na filmach przyrodniczych o dalekich wyspach Galapagos oraz w mniej naukowych produkcjach, takich jak Wojownicze Żółwie Ninja. Mimo że wychowałem się na terenach Polesia, nie miałem pojęcia, że żyją tu żółwie. Cóż, nie należy się temu dziwić – jest to wyjątkowo, ekstremalnie wręcz, rzadki gatunek, co więcej, niechętnie pokazuje się ludziom. Szczęśliwy ten, kto spotkał żółwia błotnego w jego naturalnym środowisku!

Żółw błotny to gatunek zagrożony wyginięciem; wpisany do Czerwonej Księgi Zwierząt w kategorii bardzo wysokiego ryzyka, ale czy zawsze tak było? Dawniej występował na znacznym terytorium Europy. Dopiero ludzie ze swoim „rewelacyjnym” planem melioracji i osuszania bagien pozbawili go naturalnego siedliska. Zbyt późno jednak, by myśleć o tym, co było. Skupmy się na tym, co jest.

W Poleskim Parku Narodowym od wielu lat funkcjonuje program czynnej ochrony tego gatunku, polegający między innymi na obserwacji samic wychodzących na lęgi – wyjątkowy czas w ciągu żółwiego roku. Właśnie wtedy żółwice opuszczają swoje  schronienia i wychodzą na ląd. Temu wydarzeniu poświęcę jednak osobny tekst w odpowiednim czasie. Innymi metodami ochrony żółwia błotnego w Poleskim Parku Narodowym jest lokalizacja i zabezpieczanie składanych przez samice jaj (o tym również w stosownym czasie). Najważniejszym elementem całego programu jest Ośrodek Ochrony Żółwia Błotnego, zlokalizowany w budynku naszej dyrekcji.

Gdy lato jest chłodne i młode żółwie mogą nie zdążyć wykluć się przed jesiennymi chłodami, jaja z zagrożonych gniazd przenosi się właśnie do Ośrodka Ochrony Żółwia Błotnego. Tutaj, w specjalnych cieplarkach doinkubowuje się jaja. Młode żółwiki są po wykluciu niewiele większe od monety dwuzłotowej, a ich pancerz jest bardzo miękki. Żeby zwiększyć szanse żółwi i ochronić je przed niebezpieczeństwami czyhającymi na każdym kroku ich życia, opiekujemy się nimi przez okres zimy. Nowe pokolenie żółwi nie tylko cieszy wówczas oczy zwiedzających, ale jest również systematycznie badane. Żółwie są mierzone i ważone w celu oceny prawidłowego przebiegu rozwoju. 

Wiosną, gdy wody torfianek odpowiednio się nagrzeją, młode żółwie trafiają na wolność. A jak sobie tam radzą, to temat na inną opowieść...

Tekst: Marek Tokarzewski

Zdjęcia : Marek Tokarzewski i Radosław Olszewski